سیلیسیم (به انگلیسی: Silicon) (با سیلیس که دیاکسید سیلیسیم است اشتباه نشود) با نماد Si عنصری شیمیایی از خانوادهٔ شبه فلزهااست که در گروه چهارم و دورهٔ سوم جدول تناوبی (استاندارد) عنصرها جای دارد. عدد اتمی این عنصر ۱۴ است و چهار الکترون در لایهٔ ظرفیت دارد. جرم اتمی سیلیسیم ۲۸٫۰۸۶ است و دارای سه ایزوتوپ پایدار میباشد. واکنش پذیری این عنصر کمتر از کربن نافلز هم گروه و بالاسری خود است ولی واکنش پذیری آن از ژرمانیم شبه فلز پایین دستی اش بیشتر است. ستیز بر سر ویژگیهای سیلیسیم به روزهای نخست که آن را پیدا کردند باز میگردد. نخستین بار سیلیسیم در سال ۱۸۲۴ به صورت پالوده (خالص) فراوری شد. نام آن از واژهٔ لاتین silicis سیلیس به معنیسنگ چخماق گرفته شدهاست و -ium که در انتهای آن گذاشته شده برای اشاره به ویژگیهای فلزی آن است، پسوندی که در بسیاری زبانهای غیر انگلیسی کاربرد دارد. البته نامی که در انگلیسی برای آن بکار میرود Silicon است که برای همانندی با دیگر نافلزها مانند کربنبرگزیده شدهاست. این تغییر نام در سال ۱۸۳۱ پیشنهاد شد.
سیلیسیم از دید فراوانی برپایهٔ جرم، هشتمین عنصر فراوان در جهان است. البته به سختی میتوان آن را به صورت خالص و آزاد در طبیعت پیدا کرد. سیلیسیم را بیشتر میتوان در گرد و غبار، ماسه، سیارکها و سیارهها و در قالب سیلیسیم دی اکسید و یا سیلیکاتها پیدا کرد. بیش از ۹۰٪ پوستهٔ زمین از کانیهای سیلیکات ساخته شدهاست به همین دلیل سیلیس پس از اکسیژن فراوانترین ماده در پوستهٔ زمین است (نزدیک به ۲۸٪ بر پایهٔ جرم)
بیشتر سیلیسیمی که به صورت تجاری کاربرد دارد بدون هیچ گونه جداسازی مورد بهرهبرداری قرار میگیرد و خیلی کم بر روی ترکیب طبیعی آن فراوری صورت میگیرد. در بخش صنعت ساختمان و تولید سرامیک هم هنگام کاربرد رس، ماسه و سنگهای سیلیسی همین رویکرد وجود دارد. سیلیکاتها برای ملات و اندود گچ و سیمان به سیمان پورتلند میروند و پس از آنکه با شن و ماسههای سیلیسی آمیخته شدند از آنها بتُنساخته میشود. کاربرد دیگر ماده در سرامیک برخی ابزارهای خانگی مانند پرسلان، شیشههای سنتی آهک سوددار با پایهٔ کوارتز و… است.سیلیسیم کاربید از ترکیبهای امروزی تر سیلیسیم است که از آن سرامیکهای پرمقاومت ساخته میشود. پلیمرهای با پایهٔ سیلیسیم راسیلیکون مینامند.
بیشتر سیلیسیم آزاد در صنعتهای پالایش فولاد، ریخته گری آلومینیم و بسیاری صنعتهای حساس شیمی (مانند سیلیس دودی) کاربرد دارد. کمتر از ۱۰ درصد سیلیسیم در ساخت نیمه رساناها به کار میرود. این سیلیسیم که بسیار پالوده شده (درجهٔ خلوص بالا دارد) شاید مهمترین نقش را در اقتصاد دنیا داشته باشد چون صنعت الکترونیک، ساخت تراشههای مدار و درنتیجه ساخت بیشتر رایانهها وابسته به آن است.
سیلیسیم در زیستشناسی هم عنصری بسیار مهم است هرچند که به نظر میرسد اندازههای بسیار کمی از آن در بدن جانوران مورد نیاز باشد. بسیاری از گونههای اسفنجهای دریایی برای ساختار بدنشان نیازمند سیلیسیم اند همچنین سیلیسیم و سیلیسیک اسید در سوخت و ساز بدن گیاهان بویژه بسیاری از علفها نقشی حیاتی دارند.